حرکت معنوی و تربیت انسانی در پرتو قرآن

ما باید کتابمان قرآن باشد. معنایش نه این است که فقط بگوییم کتاب ما قرآن است، بلکه باید با او حرکتهای معنوی بکنیم، به تربیت انسانی برسیم، با او اجتماع خودمان را اصلاح کنیم، با او همۀ جهات مادی و معنوی‏اش را طی کند. او قرآن است که کتاب ماست. این کتابی است که باید بخوانیم و بفهمیم و عمل کنیم. فقط بگوییم: «کتاب است» این، کتاب نمی‏شود. وقتی کتاب، کتاب ماست که به محتوای این کتاب عمل بکنیم. کوشش کنید که کتاب شما، کتاب خدا و قرآن باشد. توجه شما به محتوای کتاب خدا باشد؛ کلام از خداست، وسیله پیغمبر خداست و ما مخاطب؛ مخاطب به همان خطابهای الهی. بالفظ «یا أیّها الناس»؛ نسبت به همۀ بشر، «یا ایها المومنون»؛ نسبت به مؤمنین به اسلام. دستورها، همه دستورهایی است که تربیت کننده است.

از لطايف و نكات بسيار ظريف در نزديك بودن خدا به انسان اين كه در اين آيه خداوند هفت بار، امور را به ذات پاك خود، بدون واسطه نسبت داده است: بندگان من، درباره من، من نزديكم، مرا مى‌خواند، من پاسخ مى‌گويم، دعوت مرا اجابت كند، به من ايمان آورد.

يار نزديكتر از من به من است وين عجب بين كه من از وى دورم

۱-... و تُوبُوا اِلى اللهِ جَمعياً اَيُّها المُؤمِنون (8)؛ اى مؤمنان! همگى به سوى خدا باز گرديد.

۲- وَ هُو الّذى يَقبِلُ التَّوبَة مِن عِبادِه (9)؛ و خدا كسى است كه توبه بندگانش را مى‌پذيرد.

۳- ... اِنَّ الله يُحِبُّ التَّوّابِين (449)؛ قطعاً خداوند توبه كنندگان را دوست دارد.

۴- يا ايّها الَّذينَ آمَنوا تُوبُوا اِلَى اللهِ تَوبَةً نَصُوحاً(10)؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد توبه حقيقى و خالص كنيد.

۵- و هُو الَّذى يَقبلُ التَّوبَة عَن عِبادِه و يَعفُوا عَنِ السّيّئات (11)؛ او كسى است كه توبه بندگانش را مى‌پذيرد و از گناهان مى‌گذرد.

۶- اَفَلا يَتُوبُونَ اِلَى الله و يَستَغفِروُنَه و اللهُ غَفُورٌ رَحيم (12)؛ آيا توبه نمى‌كنند و به سوى خدا باز نمى‌گردند و از او طلب آمرزش نمى‌نمايند. خداوند آمرزنده مهربان است.

در اين آيه با استفهام انكارى كه بيانگر تاكيد است، خداوند انسان‌ها را به سوى توبه و استغفار دعوت مى‌نمايد و با ذكر دو صفت "غفور" و "رحيم" بودنش، عواطف آنها را تحريك مى‌نمايد تا شايد به سوى خدا باز گردند و با آب استغفار، گناهانشان را بشويند و در پرتو توبه بر كمالات و فضايل انسانى خود بيفزايند

در هر مکتبي براي رسيدن به اهداف تعليم و ترتيب از روش هاي خاص آن مکتب استفاده مي شود.در دين مبين اسلام که دستورات جامع و کامل آن در قرآن ، اين کتاب هميشه جاويدان ، آمده است ؛ روش ها و نکته هايي که در رسيدن به اهداف مقدس تعليم و تربيت که بزرگترين اين اهداف: «انسان سازي» است ، بيان شده است که با دقت و تدبر در آيات قرآن کريم و رجوع به احاديث اهل بيت ع در اين زمينه ، مي توان اين روش ها و نکته ها را به خوبي دريافت و به کار برد تا هدف اصلي و اساسي تعليم و تربيت يعني انسان سازي محقق گردد. 

وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَٰؤُلَاءِ إِنْ كُنْتُمْ

صَادِقِينَ

و خدا همه اسما  را به آدم آموخت ؛ سپس [هويت و حقايق ذات موجودات را] به فرشتگان ارائه كرد و گفت : مرا از نام‏هاى ايشان خبر دهيد ، اگر [در ادعاى سزاوار بودنتان به جانشينى] راستگوييد .

بیست و نهمین آیه از دومین سوره ی کتاب پاک و مقدس خدای یکتا، دیگر بار مرا همراه خود به عالم شگفت انگیز افکار و رویاهایم می برد .

هیچکس نمی تواند روزگار قبل از تولد خویش را به یاد آورد اما نشانه های روشنی که خدای مقتدر و دانا در کتاب آسمانی اش عرضه داشته است ، به همگی ما کمک می کند تا با زمان خلقت خویش آشنا شویم و بیشتر خودمان را بشناسیم . چرا که با شناخت خود و نیروهایی که خداوند بی همتا درون ما به امانت گذاشته است و با دانستن این نکته که ما از جانب او بر تمامی جهانیان برتری یافته ایم ، قطعا در برابر این همه نعمت ، شکر گذار خواهیم بود.و این سپاس گذاری از خدای یگانه ، قطعا باعث خواهد شد تا روابطمان را با آن خرد لایتناهی محکم تر کنیم .

پروردگار مهربان در کتاب مقدسش به ما یادآوری می کند که علم اسما را به همگی ما آموخته است و این دانشی است که حتی فرشتگان نیز از آن آگاه نیستند.

از خدا می خواهم که به من قدرت شناخت تمامی نعمت هایی را که ارزانی ام داشته است بدهد ، تا با درک این همه موهبت های عالی و بی نظیر ، بتوانم عاشقانه تر و عارفانه تر خدای بی همتای خویش را سپاس گذارم.

خدای دوست داشتنی ام، تو را هزاران بار شکر می گویم به پاس یکایک نعمت ها و موهبت هایی که در جهان اطرافم وجود دارند و همه گویای لطف و مهربانی های توست و به راستی که چه نشانه های خوبی هستند برای من تا به یاد آورم در تمامی لحظات زندگی م تو نظاره گرم هستی و آغوش گرمت هر لحظه پذیرای من است . پروردگار مهربانم عاشقانه دوستت دارم.

اسم های خدا در قرآن کریم مجموعه‌ای بيش از 200 نام است که ذکر شده‌اند و اصطلاحا ، 99 تای آن «اسماء الحسنی» يا نام‌های نيکوی خداوند خوانده مي‌شوند . هر چند که تعداد نام های خدا ،شامل صفات و کلمه‌های مرکب ، در قرآن و سنت از 99 عدد خيلی بيشتر هستند ، ولی مسلمانان اعتقاد دارند که گروه برگزيده‌ای از نام‌ها (نام‌های نيکو) 99 عدد هستند .

این اسماء را به سه گروه تقسیم کرده‌اند : جمالی ، جلالی و مشترک. اسماء جمالی که ۴۵ تا هستند برای کسب رحمت و روزی به کار می‌روند ، اسماء جلالی که ۲۲ تا هستند ، برای ایجاد عداوت و از میان بردن حریف به کار می‌آیند و اسماء مشترک که آنها هم ۲۲ اسم هستند بسته به نیت ، خاصیت هر دو گروه قبلی را دارند .

خوشبختی بزرگترین آرزوی هر انسانیه ... حتما برای تو هم پیش اومده که راه های زیادی رو برای رسیدن به آرامش امتحان کردی و شاید روزهای اول موفق بودی اما بعدش احساس کردی که یه چیزی رو کم داری و انگاری آروم نیستی ... قبلا هم گفتم که قلب ما همیشه بهانه ی خدا جووونمون رو میگیره درست مثل بچه ای که دور از مادرش باشه و با چیزی جز آغوش مادرش آروم نمیشه ... میخوام از خود خدا جووون بپرسیم که راه های خوشبختی و آرامش چیه ... تصمیم دارم با توجه به آیات قرآن در چند بخش راه های خوشبختی رو بگم تا ببینیم خود خدا برای خوشبختیمون چی میگه ...

اولین راز خوشبختی یاد و ذکر خداست ... با توجه به آیه ی 124 سوره طه :

وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا

و هر کس از یاد من روی گردان شود زندگی تنگی خواهد داشت

همیشه دنبال آرامش میگردیم و همه ی راه ها رو امتحان میکنیم و به نتیجه ای هم نمی رسیم حتی خیلی وقت ها برای شاد بودن خیلی از گناه ها رو انجام میدیم اما بیا فقط برای یه بار هم که شده به حرف خدا گوش بدیم بیا یه بار این راه رو امتحان کنیم ... از همین امروز که این راز خوشبختی رو از کتاب خدا یاد گرفتی فقط یه هفته سعی کن نیت هات رو قشنگ کن هر کاری میخوای بکنی ببین خداجووون راضیه از کارت یا نه ببین امام زمان که حاضر هستند از انجام کارت خوشحال میشن یا ناراحت حتی کارای خوبی هم که میخوای انجام بدی نیتت رو قشنگ و آسمونی کن بگو خدایا فقط به خاطر تو ... حتی دوست داشتنات رو هم میتونی آسمونی کنی ... اینطوری هم کلی ثواب جمع میکنی و هم به آرامش میرسی ... باور کن امتحانش ضرر نداره فقط یه هفته تلاشتو بکن مطمئنم که به آرامش میرسی وقتی همه چیز رو برای خدا انجام میدی و فقط هم ازون جواب میخوای ، دنبال عزت و احترام بین مردم نمیگردی مطمئنم آروم میشی وقتی تکیه گاهت کسی باشه که تمام قدرت عالم دستشه مطمئنم تو هم مثل من شیرینی توکل رو می چشی مطمئنم که آروم و خوشبخت میشی وقتی احساس میکنی با قدمی که توی این یه هفته برداشتی و سعی کردی به خدا نزدیک بشی خدا صد قدم به طرفت اومده و مطمئنم به جایی میرسی که در آغوش خدا بودن رو احساس میکنی و آروم میشی مثل همون بچه ای که به آغوش مادرش پناه میبره ... از همین امروز شروع کن نه به خاطر حرف من به خاطر حرف خدا که توی کتابآسمونیش خودش گفته  کسایی که از یاد من روی گردان باشن زندگی تنگی دارند تو که نمیخوای توی زندگیت مشکلی داشته باشی و ناآروم باشی پس این بار این راه رو هم برای رسیدن به خوشبختی امتحان کن این یه راه تضمینیه من مطمئنم که وعده ی خدا درسته ... شروع کن تو یه قدم بردار، تا نزدیکی به خدا و رسیدن به آرامش رو با تمام وجودت حس کنی ....

  پرسش بسیار مهم و قابل توجهی را مطرح فرموده اید، که خیلی مختصر به آن پاسخ بدهیم به نظر ما گسترده ترین آیه در بعد رأفت و مهربانی آیه 53 سوره زخرف است که خداوند به پیامبر رحمتش می فرماید:
«قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ؛بگو(ای پیامبر) ای بندگان من که بر خودتان اسراف در گناه انجام داده اید(هرگز) از رحمت خدا ناامید نشوید چرا که همانا خداوند می آمرزد گناهان شما را بطور کل و همانا خداوند آمرزنده و مهربان است.
در بعضی از احادیث ما وارد شده است که وقتی این آیه نازل شد شیطان رجیم از خشم و عصبانیت آنچنان صیحه و شیونی سرداد که به حالت غش در آمد و گفت با نزول این آیه من نا امید و بیچاره شدم و خداوند با این آیه کمر مرا شکست چرا که هر چه من در گمراهی و ضلالت انسان تلاش نموده و آنها را به گناه و معصیت وادار نمایم خداوند با این آیه به همه آنها وعده آمرزش و بخشش داده است.
اگر کسی به نکات ظریف این آیه دقت کند نهایت مهرورزی و عطوفت خالق یکتا را نسبت به بندگانش مشاهده خواهد کرد و ما تنها به چند نکته اشاره می کنیم.
1.تعبیر به (یا عبادی) آغازگر لطفی بی نهایت و مهربانی عظیم از ناحیه پروردگار است به کسانی که با گناه و معصیت خودشان را از عبودیت خدا خارج کرده اند.
2.جمله (لا تفظو) آنچنان امید و نشاطی در بندگان خدا ایجاد می کند که عشق و محبت بنده را به گوینده این جمله ازدیاد می بخشد.
3.جمله(رحمة الله) بیانگر نهایت مهر و کمال عطوفت و مهربانی با خدا را به بندگانش می رساند.
4.جمله (ان الله یغفر الذنوب) وعده ای را از سوی خداوند به بنده اش می دهد که بیانگر رساندن بنده به مقام عفو و بخشش ربوبی است.
5.جمله (جمیعا) تاکید بر این عفو و بخشش است آنهم نه فقط راجع به یک یا چند گناه بلکه راجع به همه گناهان.
6.جمله(غفور الرحیم) در حقیقت مهر و امضاء خداوند بر این وعده است که همانا این همه لطف و رحمت از منبع و سرچشمه کسی بسوی بنده سرازیر شده است که خودش هم غفور و آمرزنده است و هم رحیم و مهربان.

در کنار معجزات کلامی قرآن، که محمد صل الله علیه و آله به واسطه آن مشرکان را به مبارزه طلبید و از آن ها خواست که یک آیه مانند آن بیاورند و آن ها نتوانستند، قرآن کریم دربرگیرنده معجزات علمی زیادی است که خداوند برای حضرت محمد(ص) آن ها را بیش از هزار سال پیش آشکار کرد. این معجزات امروزه کشف شده اند و باعث تقویت ایمان ایمان آورندگان شده است و اثباتی برای الهی بودن قرآن کریم است.

آیات قرآن درباره صبر

سوره بقره آیه ۴۵ : وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِینَ
(  و طلب یارى کنید از خدا به صبر کردن در مصائب (بعضى گفته ‏اند: مراد، روزه، و صبر در تشنگى و گرسنگى آن است) و طلب یارى کنید و مساعدت خواهید در رستگارى دنیا و آخرت از خدا، به نمازگزاران البته نماز، سنگین و گران است مگر بر کسانى که حال خضوع و ذلت به درگاه خدا دارند، که ایشان از نماز، سنگینى نبینند و بلکه لذت برند )

***************************

سوره بقره آیه ۱۵۳ : یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ

  ( اى کسانى که ایمان آورده‏ اید! مدد جویید به صبر کردن در مصائب و خواندن نماز در اوقات آن (بعضى از مفسرین گفته‏ اند: مراد از «صبر»، روزه است که در آن صبر بر گرسنگى و تشنگى است). البته خدا با صبرکنندگان است )

***************************

سوره بلد آیه ۱۷ : ثُمَّ کَانَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ 

(  این کارها کند تا که از آن کسانى باشد که ایمان آوردند و سفارش کردند دیگران را به صبر، و سفارش کردند به شفقت به مردم )

1. در حفظ قرآن، «شرط اول قدم آن است كه مجنون باشی». پس شرط اول در حفظ قرآنْ «عشقِ» به این كار و عاشق آن بودن است و شما عشق به حفظ قرآن را می توانید از راههای ذیل، در خود، ایجاد یا تقویت كنید:
یك. توجه به ارزش و اهمیت خود قرآن؛
دو. توجه به مسئولیت خود در برابر یادگیری، یادسپاری، به كارگیری و یاددهی قرآن؛
سه. توجه به ارزش و اهمیت حفظ قرآن؛
چهار. توجه به آثار و فواید حفظ قرآن؛
پنج. توجه به اهداف حفظ قرآن.
2. از هر زمانی در طول شبانه روز می توان برای حفظ قرآن بهره جُست، اما برخی بر این عقیده اند كه بهترین زمان مناسب برای حفظ آیات قرآن، در اول صبح و بویژه در فاصله بین اذان صبح تا طلوع آفتاب است؛ زیرا انسان بتازگی از خواب شبانه اش بیدار شده و به امور مادی و اشتغالات روزانه اش مشغول نگشته و ذهن و روان وی كاملاً در آسایش و استراحت بوده است و در نتیجه، از فضای معنوی بهتر و آرامش روانی بیشتر و آمادگی ذهنی خوب تری برخوردار است.
برخی دیگر نیز بر این عقیده اند كه آخر شب و بویژه فاصله پیش از خواب شبانه، زمان مناسبی برای حفظ قرآن است؛ زیرا انسان از كارها و مشغله های ذهنی روزانه اش فارغ شده است و پس از حفظ آیات قرآن نیز به خواب می رود و دیگر ذهن او با اشتغالات و درگیریهای جدیدی روبه رو نمی شود و هر مقدار از آیات قرآن را كه پیش از خواب حفظ می نماید، پس از خوابیدن، در ذهن وی كاملاً نقش می بندد و هنگام صبح كه از خواب برمی خیزد، آیات حفظ شده را به صورت روشن و شفاف، در ذهن و حافظه خود می بیند.
3. حفظ قرآن، برنامه ریزی و زمان بندی و نظم و انضباط می خواهد. از این رو، باتوجه به شرایطی كه دارید، برای خودتان مشخص و معین كنید كه روزی چند ساعت و در كدام ساعتها می خواهید به حفظ قرآن بپردازید؛ مثلاً روزی سه ساعت و از ساعت 7 تا 8 صبح و 4 تا 5 عصر و 10 تا 11 شب. پس از این برنامه ریزی، هرگز از آن تخلّف نورزید و در صورت تخلّف، خود را به گونه ای جریمه و مُۆاخذه كنید. این برنامه ریزی باعث می شود تا براساس نظریه «پاوُلُف»، خود را «شرطی» كنید و ذهن شما همیشه در آن ساعتهای معین، آمادگی كامل برای حفظ آیات قرآن را داشته باشد.
4. در برنامه ریزی و زمان بندی حفظ قرآن، اگر می خواهید روزی 4 ساعت به حفظ قرآن بپردازید، بهتر است كه این چهار ساعت، پشت سر هم و در یك زمان ـ مثلاً از ساعت 8 صبح تا 12 ظهر ـ نباشد؛ بلكه آن را به دو زمانِ دو ساعته، مثلاً از ساعت 7 تا 9 صبح و از ساعت 9 تا 11 شب، و یا حتی به چهار زمانِ یك ساعته، مثلاً از ساعت 7 تا 8 صبح و 12 تا 1 ظهر و 5 تا 6 عصر و 10 تا 11 شب، تقسیم و تنظیم نمایید تا احیانا به بیماریها و فشارهای جسمی و روحی دچار نشوید.
5. در برنامه ریزی حفظ قرآن، مقدار حفظ قرآن در هر روز را با «صفحه» حساب كنید نه با «آیه»؛ زیرا كوتاهی و بلندی آیه ها یكسان نیست. مثلاً برای خودتان برنامه ریزی نمایید كه روزی «یك صفحه» از قرآن را حفظ كنید، نه روزی 10 آیه را.